Op reis naar Iran: voorbereiding op een cultuurshock

Iran is een land waarvan ik nooit dacht dat ik erheen zou gaan, maar dat mijn hart gestolen heeft. Het is zo’n bijzonder land, op allerlei vlakken: het landschap, de cultuur, geschiedenis, de mensen, en niet te vergeten de pracht en praal van islamitische kunst en architectuur. Maar wat mij bovenal is bijgebleven is dat het er zo anders is, echt alsof je in een andere wereld terechtkomt – en dat op maar zo’n 5 á 6 uur vliegtijd. Wil je ook je horizon verbreden in dit prachtige land? Lees dan deze blog om je voor te bereiden op de grote cultuurverschillen.

Dresscode

Ik val maar gelijk met de deur in huis: Iran is een islamitisch land en bovendien een land waar religie heel veel invloed heeft. Dat merk je dan ook als toerist. Het begint al nog vóórdat je uit het vliegtuig bent gestapt. Zodra het vliegtuig is geland, maken de vrouwen om je heen zich klaar om uit te stappen door hun hoofddoek om te doen. En ja, dit geldt voor alle vrouwen, dus ook als toerist moet je je haren en nek bedekken. De dresscode gaat nog verder: Als vrouw word je geacht op je gezicht, handen (eventueel onderarmen) en voeten na jezelf te bedekken, evenals je vrouwelijke ‘rondingen’. Naast de hoofddoek is dus lange en enigszins wijde kleding (denk aan een lange tuniek die ruim over je kont valt) gepast. Stap dus al goed gekleed het vliegtuig in. Voor mannen geldt dat ze in ieder geval een lange broek dragen, en bij voorkeur ook lange mouwen hoewel blote (onder-)armen ook oké zijn. Blote voeten zijn voor zowel mannen als vrouwen dan weer geen probleem. Dit zijn een beetje de algemene regels, hoe streng men hierop is verschilt per gebied en stad. Zo zie je in Teheran veel meiden met een sjaal nonchalant over de achterkant van het hoofd, waarbij veel van het haar gewoon zichtbaar is, terwijl je meer buiten de steden afkeurend kunt worden aangekeken (al dan niet aangesproken) door vrouwen als je er zo bij loopt. Het is bovendien nog altijd een omstreden onderwerp, dus het advies is om geen risico’s te nemen, te kijken naar je omgeving en je daarop aan te passen; autoriteiten kunnen je in de gaten houden en bij het overtreden van de regels zijn er serieuze sancties.

Respect en begrip tonen

Het lijkt nu misschien negatief, dat je je moet aanpassen en als toerist je eigen waarden ‘overboord moet gooien’. Maar ik zie het liever als een manier om opgenomen te worden in de cultuur, want Iran is absoluut niet anti-toerist, maar juist heel gastvrij richting vreemdelingen, is mijn ervaring. Zolang je maar respect toont natuurlijk. Zo mag je in Iran bij de meeste moskeeën gewoon naar binnen, ook al ben je geen moslim, en dat is zeker de moeite waard. Omdat religieuze voorstellingen van God en levende wezens verboden zijn, zijn de moskeeën prachtig gedecoreerd met kleurrijke geometrische patronen en sierlijke kalligrafie. Iraniërs zijn trots op hun cultuur en delen het dan ook graag. Het kan gebeuren dat een Iraniër je begint te vertellen over zijn geloof, met name omdat ze graag het eenzijdige negatieve beeld dat westerse media van de islam naar buiten brengen, willen nuanceren. Op die manier willen ze je laten delen in hun wereld en begrip creëren. Tip: ga over religieuze, politieke, en andere gevoelige kwesties niet in discussie. Alles wat als kritiek op het regime kan worden opgevat, kan je in gevaar brengen.

Warm welkom

Goed, nog even terug naar de gastvrijheid. Iraniërs knopen graag een gesprekje aan met reizigers om je welkom te heten in hun land. Onder de jongere inwoners zijn er veel hoogopgeleiden, dus je hoeft niet bang te zijn dat er niemand Engels spreekt. Overigens zal een gebrek aan talenkennis mensen er niet van weerhouden toch contact met je te maken, of je zelfs uit te nodigen bij hen thuis voor bijvoorbeeld lunch of zelfs om te overnachten. Nu is het een ingewikkeld gebruik in de Iraanse cultuur dat vaak dingen worden aangeboden uit beleefdheid, maar dat je wordt geacht hier (zo nodig herhaaldelijk) vriendelijk voor te bedanken. Dit is echt een beetje aftasten, want soms voelt afwijzen juist onbeleefd en bovendien is zo’n ervaring bij iemand thuis ook wel echt een bijzondere toevoeging aan je reis. Wat in ieder geval een aanrader is, is om een geschenkje of iets lekkers uit je eigen land (in mijn geval stroopwafels, die vielen zeer in de smaak) mee te nemen, zodat je in zo’n situatie in ieder geval ook iets terug kunt geven. Dat wordt gewaardeerd! Oja, en als je in een Iraans huis komt valt gelijk op hoe weinig meubels er vaak staan. Wacht niet tot je aan tafel kunt voor het eten, want dit gebeurt meestal gewoon op de grond.

‘Are you married or siblings?’

Dan nog iets heel anders: in Iran bestaat er niet zoiets als een ‘ongetrouwd stel’, of ‘verkering’. Feitelijk kunnen een man en vrouw niet alleen samenzijn zonder getrouwd te zijn. Dus als je met je partner naar Iran reist, zal hier vast wel eens naar gevraagd worden. No worries, bij accommodaties vraagt niemand ernaar en kun je gewoon een kamer delen, maar andere mensen die je ontmoet kunnen wel nieuwsgierig zijn naar of jullie getrouwd zijn, of broer en zus (een andere optie is er dus in hun ogen niet). De verhoudingen tussen man en vrouw zijn sowieso heel anders dan wij gewend zijn, en dit merk je ook goed in het openbaar vervoer. Daar worden mannen en vrouwen echt van elkaar gescheiden, net als in sommige moskeeën en andere heilige plaatsen trouwens. In de metro heb je een apart vrouwengedeelte, op het perron al aangegeven met een speciaal bord. Daarnaast is er het ‘gemengde’ gedeelte, waar in de praktijk eigenlijk bijna alleen maar mannen staan maar waar je als vrouw dus wél mag instappen (dit doen volgens mij vooral getrouwde vrouwen die samen met hun man reizen). In de bus is er ook een verdeling, waarbij vrouwen voorin zitten en de mannen achterin.

Tot slot nog twee laatste details. Een reis naar Iran betekent een geheel nuchtere vakantie, want alcohol is er verboden. Ook hoef je hier niet naartoe voor een stapvakantie, want van nachtleven is niet echt sprake. Verder is de taal in Iran Farsi, met een eigen (voor ons onleesbaar) schrift. Handig dus om vast een paar tekens – cijfers bijvoorbeeld, om prijzen te begrijpen – van te voren te leren. Eerlijk, ik zou nog veeel meer kunnen schrijven over Iran en hoe anders het is dan ons Nederlandje, maar dat moet je maar gewoon zelf gaan ervaren. Met bovenstaande tips red jij je wel!